Zelfregulatie betekent dat je in staat bent om je emoties, gedachten en gedrag te reguleren. Voor jonge kinderen is zelfregulatie nog een grote uitdaging: baby’s zijn soms snel van slag bij veranderingen in de omgeving en kleuters kunnen vanuit het niets ineens heel boos of verdrietig zijn. Om weer tot rust te komen hebben jonge kinderen in eerste instantie externe regulatie nodig, dat is bijvoorbeeld het troosten door iemand uit de omgeving.

Met de juiste begeleiding vindt er bij kinderen naarmate ze ouder worden een verschuiving plaats van externe regulatie naar interne zelfregulatie. Deze verschuiving is cruciaal voor een positieve ontwikkeling en kan probleemgedrag op latere leeftijd voorkomen, zoals agressie en criminaliteit.

In haar presentatie laat Marissa Hofstee op basis van het YOUth onderzoek zien dat deze verschuiving ongeveer gelijkloopt met de ontwikkeling van de hersenen van kinderen. Daarbij gaat zij ook in op de rol van de omgeving in het stimuleren van een positieve ontwikkeling bij jonge kinderen.

Nu de samenleving sociaal complexer en uitdagender wordt, is het belangrijker dan ooit om te begrijpen hoe kinderen opgroeien tot sociaal competente volwassenen. Sociale competentie is het aanpassen aan sociale situaties, bijvoorbeeld het reguleren van je agressie nadat je bent afgewezen.

Er is nog vrij weinig bekend over hoe sociale emotieregulatie ontwikkelt gedurende de kindertijd en adolescentie – en hoe het samenhangt met de hersenontwikkeling gedurende deze levensfase. Want er verandert veel in het brein gedurende deze periode – veranderingen die gepaard gaan met specifiek ‘pubergedrag’: risico’s nemen, gevoelig zijn voor leeftijdsgenoten, drang naar sociale acceptatie.

In haar presentatie gaat Michelle Achterberg in op de veranderingen in het brein en de (typische) ontwikkeling van sociale emotieregulatie bij kinderen en jongeren. Op basis van haar onderzoek laat zij zien welke gebieden hierbij betrokken zijn, welke invloed de omgeving hierbij kan spelen en wat voor concrete handvatten dit biedt voor de praktijk.

Sommige kinderen vinden het moeilijker om hun gedrag te reguleren dan anderen. Stel, een kind struikelt en zijn klasgenoten lachen erom. Lacht hij dan mee of begint hij boos te schreeuwen dat ze ergens anders moeten kijken? Hoe kinderen reageren in sociale situaties, hangt sterk af van hoe ze de informatie in die situaties verwerken. Interpreteert het kind het lachen als goedaardig meelachen of als kwaadaardig uitlachen?

In deze presentatie gaat Anouk van Dijk dieper in op de rol van sociale informatieverwerking bij de gedragsregulatie van kinderen en jongeren. Hoe ontstaat een afwijkende sociale informatieverwerking? Hoe kan dit tot agressieve gedragsproblemen leiden? Hoe herken je dit bij kinderen en jongeren? En, misschien wel het belangrijkst, wat kun je hieraan doen?

Aan bod komt onderzoek naar sociale informatieverwerking bij kleuters tot en met jongeren, en er wordt een nieuwe interventie uitgelicht waarin Virtual Reality wordt gebruikt om nieuwe regulatievaardigheden aan te leren aan kinderen en jongeren met agressieve gedragsproblemen.