Zelfregulatie bij kinderen en jongeren

Sommige kinderen en jongeren hebben meer moeite met zelfregulatie dan anderen. Ze zijn snel afgeleid, vertonen impulsief gedrag, hebben last van woede-aanvallen of het lukt hen niet om zich aan te passen aan anderen. Ze hebben – met andere woorden – moeite met zelfregulatie.

Zelfregulatie is het vermogen om controle uit te oefenen over gedrag, gedachten en emoties. Goede zelfregulatie is van cruciaal belang voor een gezonde sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling en een belangrijke voorspeller voor goede leerresultaten en sociaal succes.

Zelfregulatie stelt kinderen en jongeren in staat om goede keuzes te maken uit de eigen gedragsmogelijkheden en dit gedrag – zelf of samen met anderen – te realiseren, evalueren en verbeteren. Zoals controle bij stressvolle situaties, het omgaan met heftige emoties of het tonen van doelgericht gedrag.

Hoewel de mate van zelfregulatie bij kinderen en jongeren aanzienlijk kan verschillen, spelen problemen met zelfregulatie zeker ook een rol bij ADHD, autisme, gedragsproblemen of leerproblemen.

Tijdens het congres gaan deskundige sprekers in op zelfregulatie bij kinderen en jongeren. In vijf inspirerende en informatieve presentaties wordt stilgestaan bij vragen als:

  • Welke factoren zijn van invloed op de vroege ontwikkeling van zelfregulatie?
  • Wat weten we van de ontwikkeling van sociale emotieregulatie en het brein?
  • Hoe draagt sociale informatieverwerking bij aan gedragsproblemen?
  • Hoe train je zwakke zelfregulatievaardigheden bij kinderen en jongeren?
  • Hoe ga je om met zelfregulatieproblemen in de klas?

Programma

De vroege ontwikkeling van zelfregulatie

Marissa Hofstee

De vroege ontwikkeling van zelfregulatie

Zelfregulatie betekent dat je in staat bent om je emoties, gedachten en gedrag te reguleren. Voor jonge kinderen is zelfregulatie nog een grote uitdaging: baby’s zijn soms snel van slag bij veranderingen in de omgeving en kleuters kunnen vanuit het niets ineens heel boos of verdrietig zijn. Om weer tot rust te komen hebben jonge kinderen in eerste instantie externe regulatie nodig, dat is bijvoorbeeld het troosten door iemand uit de omgeving.

Met de juiste begeleiding vindt er bij kinderen naarmate ze ouder worden een verschuiving plaats van externe regulatie naar interne zelfregulatie. Deze verschuiving is cruciaal voor een positieve ontwikkeling en kan probleemgedrag op latere leeftijd voorkomen, zoals agressie en criminaliteit.

In haar presentatie laat Marissa Hofstee op basis van het YOUth onderzoek zien dat deze verschuiving ongeveer gelijkloopt met de ontwikkeling van de hersenen van kinderen. Daarbij gaat zij ook in op de rol van de omgeving in het stimuleren van een positieve ontwikkeling bij jonge kinderen.

Sociale emotieregulatie en het brein

Michelle Achterberg

Sociale emotieregulatie en het brein

Nu de samenleving sociaal complexer en uitdagender wordt, is het belangrijker dan ooit om te begrijpen hoe kinderen opgroeien tot sociaal competente volwassenen. Sociale competentie is het aanpassen aan sociale situaties, bijvoorbeeld het reguleren van je agressie nadat je bent afgewezen.

Er is nog vrij weinig bekend over hoe sociale emotieregulatie ontwikkelt gedurende de kindertijd en adolescentie – en hoe het samenhangt met de hersenontwikkeling gedurende deze levensfase. Want er verandert veel in het brein gedurende deze periode – veranderingen die gepaard gaan met specifiek ‘pubergedrag’: risico’s nemen, gevoelig zijn voor leeftijdsgenoten, drang naar sociale acceptatie.

In haar presentatie gaat Michelle Achterberg in op de veranderingen in het brein en de (typische) ontwikkeling van sociale emotieregulatie bij kinderen en jongeren. Op basis van haar onderzoek laat zij zien welke gebieden hierbij betrokken zijn, welke invloed de omgeving hierbij kan spelen en wat voor concrete handvatten dit biedt voor de praktijk.

Gedragsregulatie en sociale informatieverwerking

Anouk van Dijk

Gedragsregulatie en sociale informatieverwerking

Sommige kinderen vinden het moeilijker om hun gedrag te reguleren dan anderen. Stel, een kind struikelt en zijn klasgenoten lachen erom. Lacht hij dan mee of begint hij boos te schreeuwen dat ze ergens anders moeten kijken? Hoe kinderen reageren in sociale situaties, hangt sterk af van hoe ze de informatie in die situaties verwerken. Interpreteert het kind het lachen als goedaardig meelachen of als kwaadaardig uitlachen?

In deze presentatie gaat Anouk van Dijk dieper in op de rol van sociale informatieverwerking bij de gedragsregulatie van kinderen en jongeren. Hoe ontstaat een afwijkende sociale informatieverwerking? Hoe kan dit tot agressieve gedragsproblemen leiden? Hoe herken je dit bij kinderen en jongeren? En, misschien wel het belangrijkst, wat kun je hieraan doen?

Aan bod komt onderzoek naar sociale informatieverwerking bij kleuters tot en met jongeren, en er wordt een nieuwe interventie uitgelicht waarin Virtual Reality wordt gebruikt om nieuwe regulatievaardigheden aan te leren aan kinderen en jongeren met agressieve gedragsproblemen.

Trainen van zelfregulatie-vaardigheden

Albert Ponsioen

Trainen van zelfregulatie-vaardigheden

Kind-gebonden reguleringsproblemen hebben in de regel te maken met relatief zwakke executieve functies. Hierbij zijn het inhibitievermogen, het werkgeheugen en de mentale flexibiliteit de belangrijkste mentale gereedschappen om het gedrag te reguleren. Maar ook meer basale aspecten spelen een rol: hoe alert is het kind, hoe voelt het kind zich in een bepaalde situatie en hoe gemotiveerd is het om zijn gedrag te veranderen?

Om tot gedragsverandering te komen, is er meer nodig dan alleen het kind en zijn ouders en eventueel de leerkracht inzicht te geven in de problematiek. Voor het versterken van zwakke vaardigheden is het noodzakelijk om deze vaardigheden herhaald te oefenen. Als het gaat om het trainen van executieve functies is het belangrijk om het kind én de ouders duidelijk te maken wat deze functies te maken hebben met het probleemgedrag. En na afloop de trainingsresultaten weer terug te vertalen naar de dagelijkse vaardigheden thuis en op school.

Het herhaald meten van het gedrag waarop de training uiteindelijk gericht moet zijn, is noodzakelijk om het effect van de training te toetsen en eventueel de training bij te stellen of voortijdig te beëindigen. Kennis en inzicht in de trainingsresultaten is bovendien een belangrijke motivator om een training vol te houden.

In deze presentatie bespreekt Albert Ponsioen aan de hand van een specifieke executieve functietraining, (Braingame Brian) de mogelijkheden om een interventie op maat aan te bieden. Ook laat hij zien hoe de effecten van dergelijke interventies zijn te toetsen.

Zelfregulatie in de klas

Jeroen Aarssen

Zelfregulatie in de klas

Kinderen zijn op hun best als ze zichzelf in hun spel en activiteiten kunnen en mogen aansturen. Doel van deze presentatie is om te verkennen hoe je binnen de school en voorschool een rijke context kan bieden waarin kinderen zelfsturing kunnen ontwikkelen. Hoe jonger je daaraan begint hoe beter het is.

Spel biedt unieke aanknopingspunten voor het werken aan zelfsturing. Doorgaande lijnen, de verbinding tussen spelen en leren, de kans om verder te kijken dan het curriculum, allemaal aspecten van mogelijkheden binnen deze context. Maar hoe benut je deze aspecten optimaal?

In deze presentatie biedt Jeroen Aarssen een aantal inzichten in de ontwikkeling van executieve functies en zelfsturing en laat zien hoe deze zich verhouden tot de schoolse omgeving.

visibility Klik op een presentatie voor de samenvatting.

Online-congres

De presentaties van dit congres worden online aangeboden. 

Na inschrijving ontvangt u – op werkdagen – binnen 24 uur een email met de inloggegevens.

U kunt de presentaties daarna zes weken lang, op een zelfgekozen moment en in uw eigen tempo bekijken.

U hoeft dus niet het gehele congres in een dag te volgen.

Sprekers

dr. Michelle Achterberg

Michelle Achterberg is universitair docent bij de afdeling Ortho- en gezinspedagogiek van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ze is cum-laude gepromoveerd in de ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden en haar onderzoekslijn richt zich op hersenontwikkeling en sociaal gedrag bij kinderen en jongeren.

drs. Marissa Hofstee

Marissa Hofstee studeerde Pedagogische Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen en Education and Child Studies aan de Universiteit Leiden. Momenteel doet ze promotieonderzoek naar de vroege ontwikkeling van zelfregulatie bij de afdeling Orthopedagogiek van de Universiteit Utrecht.

dr. Anouk van Dijk

Anouk van Dijk is universitair docent aan de afdeling orthopedagogiek van de Universiteit van Amsterdam. Ze doet onderzoek naar het ontstaan en de behandeling van agressieve gedragsproblemen, de rol van sociale informatieverwerking hierbij, en hoe therapeuten effectief kunnen omgaan met behandelweerstand bij jongeren.

dr. Albert Ponsioen

Albert Ponsioen is klinisch neuropsycholoog en werkzaam bij de Stichting Gaming & Training. Deze stichting heeft als doel trainingen te ontwikkelen om executieve functies bij kinderen te versterken. Tot zijn pensionering in 2020 was hij verbonden aan instellingen voor LVB- en jeugd-GGZ-zorg.

dr. Jeroen Aarssen

Jeroen Aarssen is toegepast taalkundige en werkt als adviseur, trainer en opleider bij CPS op het terrein van het jonge kind en PO. Zijn expertise ligt onder andere op het gebied van meertaligheid, executieve functies, zelfsturing en spelend leren.

Accreditatie

Doelgroep

Kinder- en jeugdpsychologen, (ortho)pedagogen, klinisch psychologen, therapeuten, psychiaters, leerkrachten, intern begeleiders, remedial teachers, onderwijsbegeleidingsdiensten en iedereen die te maken heeft met kinderen en jongeren die moeite hebben met zelfregulatievaardigheden.

Accreditatie

Accreditatie is aangevraagd voor kinder- en jeugdpsychologen (NIP), orthopedagogen (NVO) en klinisch (neuro)psychologen (FGzPt). Jeugdprofessionals kunnen vanwege de accreditatie bij NVO/NIP hun deelname ook opvoeren bij de SKJ.

Accreditatie
  • De FGzPt heeft het congres geaccrediteerd met 5 punten in het kader van de herregistratie van klinisch (neuro)psychologen.
  • NIP K&J en NVO OG hebben de accreditatie-aanvraag nog in beoordeling.

Bij voldoende belangstelling kan er eventueel ook accreditatie aangevraagd worden bij andere registers. Heeft u hier belangstelling voor? Stuur dan een email naar info@11congressen.nl.

Voorwaarden

Voor sommige registers geldt als een van de voorwaarden voor accreditatie van een online-scholing een kennistoets na afloop. Om in aanmerking te komen voor accreditatie bij deze registers kunt u daarom na het bekijken van de presentaties een online-toets maken.

Met het met goed gevolg afronden van de toets kunt u een deelnamebewijs ontvangen en wordt uw deelname – indien van toepassing – opgevoerd bij de registers waar accreditatie is aangevraagd.

Daarvoor hebben we ook uw registratienummer(s) nodig. Bij inschrijving kunt u uw registratienummer(s) doorgeven. Het is belangrijk dat u (correcte) registratienummer(s) doorgeeft, anders kunnen we uw deelname helaas niet doorgeven of opvoeren. Mocht u het onverhoopt vergeten bij inschrijving, mail dan naderhand uw naam, adres, registratienummer en het betreffende congres naar info@11congressen.nl.

Deelname

Online-deelname

U kunt de onlinepresentaties op een zelfgekozen moment en in uw eigen tempo bekijken. U hoeft dus niet het gehele congres in een dag te volgen. De presentaties zijn na onvangst van de inloggegevens zes weken lang beschikbaar.

Na inschrijving ontvangt u – op werkdagen – binnen 24 uur een email met inloggegevens. U ontvangt daarbij ook een link om de handouts van de presentaties te downloaden.

Deelname aan het congres kost € 275,-.

11 congressen is CRKBO geregistreerd, dus de deelnamegelden zijn vrij van BTW.

Annuleren

Annuleren is mogelijk tot en met 21 februari 2023. Dit dient schriftelijk (per email) te gebeuren. Er worden dan alleen € 45,- administratiekosten in rekening gebracht. Als u de deelnamegelden al heeft voldaan, vindt restitutie plaats onder aftrek van deze administratiekosten.

Vanaf 21 februari 2023 kunt u niet meer annuleren en bent u het gehele inschrijfbedrag verschuldigd.

Bij verhindering kan een deelnemer zich zonder kosten laten vervangen, mits dit van tevoren schriftelijk aan de organisatie wordt gemeld.

Zie voor meer informatie de deelnamevoorwaarden.